Inną przyczyną są zmiany cywilizacyjne. W ostatnich latach rozwój elektroniki sprawił, że jesteśmy dosłownie „bombardowani” informacjami i bodźcami różnego rodzaju do czego ewolucyjnie nie jesteśmy przystosowani.
Badania wskazują, że dzieci, które mają częsty kontakt z ekranami smartfonów, tabletów czy komputerów, mają większy problem z utrzymaniem uwagi. Te wynalazki sprawiają, że do mózgu dzieci dociera zbyt dużo informacji − o wiele za dużo niż mózg dziecka jest w stanie przetworzyć.
Intensywne bodźce wzrokowe sprawiają, że mózg dziecka nie rozwija się prawidłowo. Nie jest po prostu przystosowany do tego, żeby przetwarzać tak wiele informacji na raz. Szybkość percepcji jest zdolnością, która u dziecka rozwija się stopniowo. Poza tym, dziecko może bardzo łatwo uzależnić się od takich bodźców i utracić zainteresowanie innymi aktywnościami.
Kolejną przyczyną jest nadmiar bodźców odbieranych przez układ nerwowy z otaczającego świata lub wytwarzanych przez dzieci takich jak: nadmierny hałas, nadmierna ruchliwość, zbyt duża stymulacja wzrokowa, lub dotykowa( zwłaszcza u dzieci z nadreaktywnością dotykową). Nadmierna ilość bodźców powoduje przeciążenie układu nerwowego co skutkuje wysokim poziomem pobudzenia.
Umysł dziecka nie potrafi sobie radzić sobie z nadmiarem bodźców co objawia się deficytem uwagi i koncentracji.
Zakłócenia koncentracji mogą być spowodowane złą dietą. Nadmiar produktów pobudzających takich jak: cukier. kakao, środki konserwujące, sztuczne barwniki, aromaty chemiczne, wzmacniacze smaku. Według najnowszych badań mają znaczny wpływ na poziom koncentracji i uwagi.
Spożycie cukru i nagłe wahania spadku wzrostu stężenia glukozy we krwi wpływają niekorzystnie na układ nerwowy, powodując nadpobudliwość , brak koncentracji, rozdrażnienie, spadki nastroju oraz ospałość.
Cukier daje zastrzyk tymczasowej energii. Po jego strawieniu następuje ogromny spadek naszej wydajności. Cukier odbija się mocno na naszej psychice. Spożywając produkty z dużą zwartością cukru jesteśmy narażeni na duże skoki jego stężenia w naszym organizmie. Regularne wzrosty i spadki cukru, wywołują wahania nastroju oraz spadek kondycji psychicznej. Zaalarmowany mózg domaga się więc większej dawki słodyczy. Następuje wyrzut kortyzolu, hormonu o działaniu pobudzającym. Nadnercza wydzielają adrenalinę i noradrenalinę, które sprawiają, że jesteśmy niespokojni. Niektórzy ludzie są bardziej wrażliwi niż inni, toteż gdy poziom cukru w ich krwi spada, łatwiej ulegają niepokojowi i złości, stają się zrzędliwi, drażliwi i humorzaści. Takie osoby mają tendencję do sięgania po coś słodkiego, żeby szybko zaspokoić ochotę na cukier i ustabilizować nastrój11. Najzwyczajniej uzależniamy od cukru nasz organizm. Nagły jego spadek wywołuje w nas uczucie niepokoju, nerwowość, depresję, brak pewności siebie, spada również nasza odporność na stres. Jeśli sytuacja jest cykliczna, dolegliwości mogą się ciągle pogłębiać, wywołując spore problemy natury psychicznej. Substancje słodzące są też doskonałą pożywką dla wirusów i bakterii., w związku z czym dzieci po prostu więcej chorują. Najpopularniejszy wzmacniacz smaku- glutaminian sodu może wywoływać bóle głowy, problemy ze snem, osłabienie, jak również nasilać astmę. W przypadku najmłodszych może prowadzić do nadmiernej pobudliwości.
Brak koncentracji może też być objawem problemów emocjonalnych, społecznych, środowiskowych oraz wydarzeń w życiu dziecka, które wpłynęły na jego zachowanie.
Objawy zaburzeń uwagi:
- Nieumiejętność zwrócenia uwagi na szczegóły, popełnianie błędów przez nieuwagę.
- Brak umiejętności skupienia się na jednym zadaniu przez dłuższy czas.
- Brak reakcji na przekazywane komunikaty.
- Porzucanie zadania przed jego ukończeniem lub niedokładne (bez zastanowienia) wykonywanie poleceń.
- Brak właściwej organizacji pracy (np. chaos na biurku, w tornistrze).
- Niechęć do podejmowania aktywności umysłowej.
- Gubienie ważnych rzeczy przez rozkojarzenie.
- Dekoncentracja na skutek innych bodźców (nawet słabych).
- Problem z pamiętaniem o codziennych obowiązkach.
- Złe wyniki w nauce.
Rodzaje zaburzeń uwagi
Nie każde zaburzenie uwagi ma taki sam charakter i natężenie. Najczęściej mamy do czynienia z zaburzeniem uwagi z towarzyszącym wysokim poziomem pobudzenia dziecka z nadmierną ruchliwością.
Typ aktywno–impulsywny – jest wtedy, gdy dziecko jest rozpraszane przez bodźce z zewnątrz, nawet przez drobnostki. Dziecko ma dużo energii, nie ma cierpliwości, chce jak najszybciej wykonać swoje zadanie (kosztem jakości), często się denerwuje. W szkole takie dzieci zwykle przeszkadzają na lekcjach, zaczepiają, nie mogą spokojnie usiedzieć w ławce. Mimo tego, że wiedzą, że źle postępują, nie potrafią naprawić swojego postępowania.
Typ pasywny – dziecko wydaje się być czasem w swoim świecie, zamyśla się, rozmarza, brakuje mu energii. Z tego powodu nie jest w stanie dokończyć powierzonego mu zadania. Poprzez rozmarzenie, wydłuża czas wykonywania polecenia, zapomina co miało zrobić albo traci motywację do dokończenia jakiejś czynności. Deficyt uwagi może występować z innymi zaburzeniami takimi jak: nieuzasadnione lęki, depresja, dysleksja, nerwica natręctw, aspołeczność, agresja.
Poza wymienionymi zachowaniami, zaburzeniom koncentracji czasem towarzyszą problemy emocjonalne. Dziecko nie potrafi kontrolować swoich emocji, łatwo popada w różne stany emocjonalne (również wybuchy agresji), może być przez to nielubiane przez rówieśników.
Praktyczne wskazówki do pracy z dziećmi z zakłóconą uwagą i koncentracją:
- formułowanie prostych, krótkich komunikatów w sposób jasny, bezpośrednio skierowany do dziecka z nawiązaniem kontaktu wzrokowego unikając komentarzy, uogólnień, krytyki np. bo Ty zawsze.., bo Ty nigdy., znowu, jak zwykle. Upewnienie się czy uczeń zrozumiał polecenie, ewentualnie powtórzenie polecenia.
- codzienność szkolna powinna być przewidywalna, poukładana. Dobrze jest wcześniej poinformować ucznia co nastąpi i jakie są oczekiwania. Dziecku z rozproszoną uwagą łatwiej funkcjonować w schemacie, w wyznaczonych ramach i rytuałach.
- jasne ustalenie reguł obowiązujących w klasie z objaśnieniem jakie zachowanie jest dobre a jakie złe. Czasem nie wystarczy powiedzieć, czego nie wolno robić ale także co w zamian za to należy uczynić: np. Nie wyrywaj koledze kredek z ręki, weź te, które leżą na stoliku.
- w sytuacjach trudnych należy zachować spokój, stanowczość, prostotę i jasność przekazu,
- przewaga negatywnych komunikatów, nad pozytywnymi- kierowanych do dziecka, nakazów, zakazów, upominania, krytyki nadmiernych komentarzy nie przyniesie oczekiwanych efektów wychowawczych.
- stosowanie wzmocnień pozytywnych zauważanie, drobnych osiągnięć oraz chęci dziecka, słowne nagradzanie akceptowanych społecznie zachowań i przestrzeganie norm
- częste przypominanie instrukcji związanych z wykonaniem poszczególnego zadania,
- umożliwienie wykonania zadania we fragmentach,
- monitorowanie przebiegu pracy nad zadaniem, upewnienie się czy uczeń zakończył czynność zanim przejdzie do następnej, bez zbędnych komentarzy.
- w miarę możliwości kontrola oraz eliminacja bodźców rozpraszających np.: mniejsza ilość przedmiotów na ławce, umożliwienie izolacji i odcięcia się od nadmiernej ilości bodźców oraz sytuacji pobudzających,
- omawianie z uczniem problemów związanych z trudnymi zachowaniami powinno odbywać się w momentach jego wyciszenia i spokoju emocjonalnego,
- porozmawiaj z dzieckiem na osobności tak, by inne dzieci nie tworzyły „widowni” – to może eskalować zachowania prowokujące innych i wzmacniać zachowania niepożądane,
- pomóż zrozumieć dziecku co się stało, nazwij jego emocje związane z jego trudnym zachowaniem.
- zaakcentuj życzliwość, która ułatwi dziecku zmianę niepożądanego zachowania. Kiedy
- intensywne emocje dziecka zaczynają cię przytłaczać, najpierw zapanuj nad własnymi. Pokażesz w ten sposób, że silne emocje to element życia, że każdy musi nauczyć się radzić sobie z nimi. Pomóż dziecku znaleźć odpowiednie ujście emocji,
- na co dzień należy często chwalić dziecko, zachęcać i mobilizować do podejmowania różnych aktywności, dostrzegać nawet drobne starania dziecka, wzmacniać wiarę we własne możliwości, unikać krytyki. Negatywne komunikaty podawane dziecku wpływają zniechęcająco na motywację do podejmowania wysiłku i wyzwań, wywołują problemy emocjonalne, frustrację i nasilają problem.
- przeprowadzenie pogadanek z uczniami na temat zdrowych nawyków żywieniowych. Zaproszenie profesjonalnego dietetyka.
- wprowadzenie w szkole zasady- za wiedzą i aprobatą rodziców- nie przynosimy do szkoły słodkich przekąsek , słodyczy i kolorowych aromatyzowanych napojów.
- monitorowanie asortymentu sprzedawanego w sklepiku szkolnym
- w przypadku nasilonych zaburzeń koncentracji z deficytem uwagi konieczna jest konsultacja z lekarzem specjalistą, neurologiem lub psychiatrą.
Opracowanie:
Anna Palider
Kacper Łojas
